Contenuto

Coretto e Trono Baronale in Cattedrale: divieti ecclesiastici nel '600

Premessa

Si trascrivono alcuni stralci dal III tomo dei “" Prompta Bibliotheca Canonica …”, di F. Lucio Ferraris, in quanto descrivono e citano con estremo rigore i decreti che nel Seicento l’Autorità Ecclesiastica emise in divieto del coretto “finestra aperta in Chiesa”, dei passaggi riservati “strata”, dei troni o “baldacchini” nel presbiterio, con un esplicito riferimento, del 5 marzo 1619, all’illegale situazione nella Cattedrale Andria.

Si fa presente che il grassetto e il sottolineato, nonché tutte le parole tra parentesi quadre, non sono presenti nel testo originale, ma sono una evidenziazione o precisazione di Sabino Di Tommaso, autore della presente pagina.

da "Prompta Bibliotheca
Canonica, Juridica, Moralis, Theologica
nec non
Ascetica, Polemica, Rubricistica, Historica"

dell'Adm. Rev. P.F. Lucio Ferraris (1687-1763)
canonista ed erudito francescano

Ecclesia

… … …

Articulus V.
Quo ad varia mescellanea Ecclesiam concernentia.

Summarium.

§. 1 - An possit haberi, & cuius auctoritate, servitus, prospectus, vel transitus in Ecclesia, ad num. §. 7.

§. 8 – Quomodo sedilia, & sepulchra haberi queant in Ecclesia, ad n. §. 27.

§. 28 – Quibus liceat Strata sibi deferre facere in Ecclesia, ad n. §. 35.

… … …

[§.] 1
Nemo potest habere fenestram, per quam prospectus, nec portam, per quam transitus habeatur in Ecclesiam, sine indulto Apostolico, ut pluries declaravit Sacra Congreg. Episcop. & Regul. & signanter in Casertana 8. Junii 1646. in Cusentina 14. December 1646. in Hortonen. 11. Junii 1655. in Veronen. 15. Junii 1655. in Alexanen. 14. Novembri 1659.

[§.] 2
Immo injungitur Episcopo, ut cryptas, & aditus subterraneos a domibus privatorum ad Ecclesias, & loca immunia claudere faciat; S. Cong. Immunitat. in Aquilana 9. Martii 1632. l. 2. decr. Paulus. pag. 115.
Quod indultum saepe petentibus denegatur, ut in Andrien. & Telesina 5. Martii 1619 [in parte citato nel §. 4 sottostante]. & in Pisaurien. 3. Octob. 1692.

[§.] 3
Talis prohibitio vim habet etiam in eo, qui habet januam correspondentem in Domo Parochi Ecclesiae contigua, ut declaravit eadem Sacra Congregatio Episcopor. in Faventina 17. Februarii 1619. in qua casus ita propositus erat: «Episcopus Faventinus, cum in visitatione Ecclesiarum Parochialium quasdam Privatorum Domos Parochorum Domibus contiguas, & Januas ex quibus in eorundem Parochorum Domibus accessus patet, habentet invenisset; illarumque Domini easdem Januas per multum temporis spatium possedisse praetenderent; ut in posterum eadem Januae murari debeant, decrevit; Quo per Sanctissimum audito, Decretum hujusmodi probabit, & executioni mandari ordinavit».

[§.] 4
Immo ne quidem Ducibus, & Marchionibus id permitti posse declaravit eadem Sacra Congregatio 5. Martii 1619. his verbis: «Non si concede nè anche a’ Duchi, ed a’ Marchesi di aprire finestre, che rispondano in Chiesa per ascoltare da quelle la Messa, ed i divini Officij»;
neque quoad portas, idque etiamsi extaret longa consuetudo, & essent patroni, ut in una (Sacra Congregatio Episcoporum) Faventina 15. Februar. 1619. his verbis: «Si devono murar le porte, per le quali dalle case contigue si può entrare nella Chiesa, non ostante i Padroni siano soliti per lungo tempo tenerle aperte».

[§.] 5
Unde non debet Ordinarius permittere, ut ab Ecclesiis sit ingressus, transitus, vel prospectus in privatas aedes, neque super Ecclesias esse Cameras, vel loca ad habitandum, dormiendum, vel deambulandum absque licentia Sedis Apostolicae, alias debent interdici, donec hae servitutes removeantur; ut saepe decrevit eadem Sacr. Congregatio Episcop. praesertim in Hieracen. 26. Julii 1613. in Melphiten. 2. Octobr. 1626. in Neapolitana 13. April. 1646. & in Hortonen. 11. Junii 1655.

[§.] 6
Nisi tamen in limine fundationis Ecclesiae Fundator, seu aliquis insignis Benefactor, sibi reservaverit Jus habendi prospectum, seu ingressum in ipsam. Quia in tali casu ne Laici a fundationibus retrahantur, cum possit Episcopus Leges, & conditiones, etiam Juri communi contrarias admittere, iuxta commune DD. sententiam, teste Ricc. dec. Cur. Archiepisc. Neapol. 29. per tot. part. I. Ciarlin. contr. 53. n. 48. Lotter. de re Benefic. lib. I. qu. 32. n.3. Tondut. q. Benefic. tom I. part. I. cap. 5. num 5. posset Ecclesiam cum hac Lege fundatam, valide huic servituti subjicere; Lotter. dict. qu. 32. per tot. & praesertim num 15. & 16. Monacell. part. I. tit. 6. formul. 10. num. 18. Vide verb.[um] Porta, & verb.[um] Prospectus.

[§.] 7
Sedilia, seu scanna propria ponere in Ecclesia nemo potest absque facultate Rectoris Ecclesiae, & invito Episcopo, & si ab aliquibus apponantur, possunt a Rectore, & Episcopo removeri maxime quando sunt causa rumoris, & impediunt functiones, & celebrantes, ut plures tenuit Sacr. Congreg. Episcopor. … [citazione di diversi decreti]

[§.] 8
Ex tolerantia tamen, vel licentia Episcopi, seu Rectoris Ecclesiae possunt laici acquirere Jus retinendi sedilia, seu sedenti in Ecclesia, non quoad Dominium, vel proprietatem, sed solum quoad usum revocabilem ad libitum Rectoris, & Episcopi, ut in terminis hujusmodi sedilium tradunt … [citazione di svariati testi]

…

[§.] 29
Affertur decretum generale Sacr. Rit. Congregationis prohibens Laicis osculum Evangeliorum intra Missam, usum Baldachini in Ecclesiis, & assistentiam in Praesbiteriis: Cum pluries Sacra Rituum Congregatio inhaerendo decretis alias editis, … [citazione di diversi decreti] … Eminentissimi, & Reverendissimi DD. Cardinales eidem Sacrae Congreg. praepositi, mandarunt ut praedicta decreta prohibentia … renoventur, & copiae illorum trasmittantur Archiepiscopis, & Episcopis, eisdem injungendo, ut illa intimari faciant Superioribus Ecclsiarum suae Dioecesis tam saecularibus, quam Regularibus, & in casu transgressionis, procedant etiam … ad poenam interdicti. Et ita decreverunt &c. Die 13. Martii 1688.

[§.] 30
Aliud decretum generale Sac. Rituum Congreg. die 22. Aprilis referente Eminentissimo, & Reverendissimo D. Cardinali Columna Ponente stetis in decisis die 13. Mart. 1688. & quo ad Baldachina, non tantum illorum usum, verum etiam retentiorem, tam in Praesbyterio, quam extra, in eodem decreto comprehendi declaravit; Ed ad effectum, ut memoria pereat similis abusus, mandavit ut injungatur Archiepiscopis, & Episcopis Regni Neapolitani, quod hastas, gradus, suppedanea, & quaecumque alia signa Baldachini ab Ecclesiis suarum Diocesarum, tam saecularium, quam Regularium removere faciant, & quo ad Ecclesias Regularium procedant ad interdicta, & contra inobedientes ad Censuram auctoritate: Sac. Cong. eod. die 22. Apr. 1690. quod & confirmavit Sanctissimus eodem die, & anno 1690.

…

 [testi stralciati da “ Prompta Bibliotheca Canonica, Juridica, Moralis, Theologica nec non Ascetica, Polemica, Rubricistica, Historica”, di F. Lucii Ferraris, Venetiis, apud Gasparem Storti, 1772, art. V, tomo III E-H, pagg.30 e seg (ad vocem: Ecclesia, Art. V.).]