Breve di Bonifacio IX del 1399

Contenuto

Stemma di Bonifacio IX

Premessa

Nel seguente Breve del 1399 il papa Bonifacio IX nomina la Chiesa di S. Nicola Curata, Parrocchiale, e Collegiata; in segno di gratitudine, fu dipinto sulla facciata della Chiesa lo stemma gentilizio di questo Pontefice, cancellato nel restauro d'inizio Ottocento. Questo breve è citato dal Pastore ( nei fogli 13v-15r del suo manoscritto "Origine, erezione ... della Chiesa di S. Nicola ...").

Tale breve fu emesso a seguito di una sentenza del Vicario [Martino de Orta Napolitano] dell'Arcivescovo di Trani [Enrico Minutolo, Cardinale prete di S. Anastasia] del 1° febbraio 1386, riportata nello stesso manoscritto e qui parzialmente trascritta prima di detto Breve.


(stralcio da "Origine, erezione ... della Chiesa di S. Nicola ...") di Giovanni Pastore

“ Sentenza dell’arcivescovo di Trani del 1° febbraio 1386”


[trascrizione del testo originale in latino] [1]

Quia invenimus intenzionẽ ipsorum Clericorum S. Nicolai de Trimodia de Andria actorum, et Procuratorum ipsorum fundatam, et legitime probatam super sepoltura, et cœmeterio, et Fontibus Baptismalibus, et receptione Clericorum in Ecclesia memorata, pro Tribunali sedentes in loco ad Iura reddendum solito, in Scriptis sententiamus, decernimus, et declaramus:
Sepulturam, et cœmeterium, Fontes Baptismales, et recipere Clericos in eadem Ecclesia S. Nicolai, et ipsorum Ecclesiam, vel Procuratores eorum legitime pertinere; præfatamque Ecclesiam S. Nicolai, et eiusdem Ecclesiæ Clericos, et ipsorum Procuratores in præmissis, et quolibet præmissorum debere deinceps sicut hactenus consueverunt pacifica libertate gaudere.
Clero, Capitulo maioris Ecclesiæ Andrien, et ipsorum Procuratoribus quorumque ad præmissa, sicut sup.[r]a est expressum, perpetuum silentium imponendo. …

Et quia unã consuetudinem invenimus, prout in petitione actorum continetur, quæ non consuetudo, sed abusio abhorrenda, et corruptela potius nominatur, seu censeri, et nominari debet, cum sit corruptio Animæ, et corporis, et abominabilis apud fideles, quæ est contra Ius positivum, et canonicum, ut Iura canonica dicunt; Cum aliquis in ultimis constitutus iniunxerit corpus suum sepelliri in Ecclesia S. Nicolai, quod nisi prius habita licentia dicti Capituli, absque conscientia Diocesani, et pacto præcedente, non permittant aliquem in dicta Ecclesia S. Nicolai sepelliri, et aliud ad hoc contra voluntatem Testatoris, quæ pro legge servanda est, et quia deferunt in Ecclesias mendicantium corpora mortuorum, facta, et dimissa fovea in ipsa Ecclesia S. Nicolai prædicti, quando non possunt cum pacto præcedenti conveniri, et esse concordes, prout in dicta petitione, et probationibus inde sequutis, et alia plenius continent.r.

Unde per nostram difinitivam sententiam sub tali debent moderamine observari, quod canonicis non obviet Institutis: ut vid.[elicet]: si aliquis in ultimis constitutus iudicaverit corpus suum sepelliri in dicta Ecclesia S. Nicolai, et ex denotazione petierit ipse, aut parentes, vel sui consanguinei petant, quod in eorum exequiis intersint dicti Clerici, et Capitulum maioris Ecclesiæ Andrien, et velint interesse, quod recipiant secundum quod ipsi Clerici S. Nicolai, et alii Clerici recipiunt de voluntate Defuncti, et Parentum, seu consanguinei elemosinaliter, et sic Clerici S. Nicolai teneantur servare consuetudinem antiquatam dictis Clericis Capituli prælibati: vid.[elicet] venire in dictam maiorem Ecclesiam, et simul una cum dictis Clericis dicti Capituli ad domum dicti Defuncti accedere omni pacto, et conventione præcedentibus penitus reservatis: si ipsi de Capitulo vocati non fuerint, nec nominati a Defuncto, vel a parentibus, seu consanguineis eius, quod dicti Clerici S. Nicolai, facta prius notificatione, et conscientia Diocæsano, et successoribus suis canonice veniantibus, vel Vicariis, sepoltura ipsa ecclesiastica in eadem Ecclesia libera, voluntaria, et expedita ipsi corpori, seu quibusquunque corporibus condedat.r, et per eosdem Clericos, et Capitulũ ut permittitur permittatur; super quo eundem Dnũm episcopum requirimus, et ortamus, ut cum fuerit super præmissis omnibus, vel eorum singulis requisitus, nullam committat negligentiam, vel torporem in exequendis quidquid per hanc nostram sententiam terminatur.

In aliis vero circumstantiis, quæ consuetudinem ipsam ordinant, et hunc, quæ consueverunt in ipsa servari in sua firmitate, et robore perseverent: præsentibus propterea dictis ōnibus partibus, u.d: Dnō Antonio Guitti de Baldo de Andria & &

Lecta, lata, et recitata est dicta sententia per nos dictum Vicarium anno, mense, die, loco, et Indictione prædictis: præsentibus Testibus &


 

[traduzione]

Poiché.


“ Breve di papa Bonifacio IX del 1° novembre 1399”


[trascrizione del testo originale in latino] [2]

Bonifacius IX.s servus servorum Dei ad futuram Rei memoriam.

Iis per quæ Personarum ecclesiasticarum controversiæ iudicio, et sententia sopiuntur, ut illabata consistant, libenter adiicimus, cũ a nobis exigitur, Apostolici muniminis firmitatem. Exibita nobis pro parte Capituli, et Clericorum Ecclesiæ S. Nicolai de Trimodia Andrien petitio continebat.

Quod licet ipsi fuissent in pacifica possessione, vel quasi iuris, recipiendi Clericos ad ipsam Ecclesiam, vel Clericorum ipsorum Procuratores: Dictaque Ecclesia, que actu, et habitu Parochialis, Curata et Colleggiata erat, prout est ex Institutis ipsius Ecclesiæ, et Iuris canonici dispositione habuisset, ac etiam tunc haberet Fontes Baptismales, et liberam sepulturam omnium apud eam, et in eius cœmeterio eligentium sepelliri a tempore fundationis ipsius Ecclesiæ. ac etiam a tempore, cuius contrarii memoria non existit.

Tamē dilectis filiis Capitulo, et Clero Andriæ Ecclesiæ, falso prætendentibus, fuisse consuetudine introductum, quod cum aliquis in ultimis constitutus in dicta Ecclesia S. Nicolai sepelliri eligeret, ipsum, nisi prius habita eorum licentia, absque conscientia Diocœsani, et nisi præcedenti convētione, seu pacto, apud eamdem Ecclesiam S. Nicolai non permitterent sepelliri, e si in huiusmodi præcedenti pacto convenire non possent cum Defuncti successoribus, et Capitulo, et Clericis dictæ Ecclesiæ S. Nicolai, licitum esset ipsi Capitulo, et Clericis dictæ Andriæ Ecclesiæ funus Defunti huiusmodi ad aliquam Ecclesiam Fratrum ordinis mendicantium civitatis Andriæ facere deferri, ec etiam sepelliri.

Orta preterea inter ipsos Capitulum, et Clericos S. Nicolai ex parte una: et Capitulum, ac Clerum Andrien Ecclesiarum prædictarum super hiis, et super Iure recipiendi præfatos Clericos, vel Procuratores ad ipsam Ecclesiam S. Nicolai, et emolumentorum funeralium, quibus inter erant Capitulum Clerus, et Clerici prædicti communiter, et ipsorum funerum corpora sociandi, et sepelliendi, ac super prædictis Fontibus, et quibusdam horum circumstantiis is tunc expressis, et eorum occasione coram bonæ memoriæ Franciscō Andrien episcopō ex altera materia questionis:

Idem episcopus perperam in huiusmodi causa procedens, partim pro Capitulo, et Clericis S. Nicolai, et partim contra eos, ac pro Capitulo, et Clero Andrien Ecclesiarum prædictarum, sententiam promulgavit iniquam: a qua pro parte Capituli dictæ Ecclesiæ S. Nicolai, et Clericorum prædictorum in ea parte, qua dicta sententia lata fuerat contra eos, fuit ad curiam Tranem locum metropoliticum appellatum.

Idem Capitulum præfatæ Ecclesiæ S. Nicolai, et dicti Clerici Capitulum Andrien Ecclesiæ, et Clericos prædictos in causa appellationis huiusmodi coram dilecto Filio Martino de Orta de Neapoli Canonico Tranensi dilecti Filii nostri Henrici titulo Sanctæ Anastasiæ Præsbyteri cardinalis, tunc Archiepiscopi Tranen Vicario in Spiritualibus Generali, fecerunt ad Iudicium evocari.

Idemque Vicarius legitime, et iu iuris ordine observato, in huiusmodi appellationis causa procedens, per suam diffinitivam sententiam, quæ. appellatione deserta, in rem transivit iudicatam, pronuntiavit, decrevit, et declaravit, prout hæc omnia in quodam libello pro parte ipsorum Capituli, et Clericorum dictæ Ecclesiæ S. Nicolai, coram eodem Vicario in huiusmodi appellationis causa exhibito, petita fuerunt: Vid.[elicet] Sepulturam, cœmeterium, Fontes Baptismales, ac ius recipiendi Clericos, vel eorum Procuratores ad ipsam Ecclesiam, ad ipsos Capitulum, et Clericos dictæ Ecclesiæ S. Nicolai legitime pertinere Præfatamque Ecclesiam S. Nicolai, et eiusdē Ecclesiæ Clericos, ac ipsorum Procuratores in præmissis, et quolibet præmissorum debere deinceps, sicut hactenus consueverant pacifica libertate gaudere. Clero, et Capitulo dictæ Andrien Ecclesiæ quantum ad præmissa perpetuum silentium imponendo.

Consuetudinem vero per ipsos Capitulum Ecclesiæ Andrien, et eius Clerum, ut præfertur, prætensam, non consuetudinem, sed potius abusionem horrendam censendam, et nominandam esse, et sic censeri, et nominari debere, cum esset animarum, et corporum, corruptela abominabilis apud fideles, et contra Ius canonicum, ac etiam bonos mores.

Difinivit etiam, et declaravit, quod si aliquis in ultimis constitutus iudicaret corpus suum sepelliri in dicta Ecclesia S. Nicolai, et ex devotione ipse, et sui consaguinei, vel parentes peterent quod in eius exequiis Capitulum Andrien Ecclesiæ, et eius Clerici prædicti interessent, ipsique interesse vellent eisdem exequiis, reciperent elemosinaliter secundum quod ipsi Capitulum S. Nicolai, et eius Clerici reciperent de voluntate Defuncti, seu Parentum, vel consaguineorum eorumdem: et sic ipsi Capitulum dictæ Ecclesiæ S. Nicolai, et eius Clerici servare deberent consuetudinē antiquatam, Capitolo Andrien, et eius Clero præfatis, veniendo in dictã Andrien Ecclesiam, et una cum eiusdem Capituli Clericis ad domum dicti Defuncti accedendo sine pacto, et conventione præcedentibus, eisdem pacto, et conventione reservatis. Si vero illi de Capitulo dictæ Ecclesiæ Andrien non vocarentur, nec nominarentur a Defuncto, aut consaguineis, vel Parentibus eius, dicti Clerici præfatæ Ecclesiæ S. Nicolai, facta prius notificatione, et conscientia Diocesano pro tempore existenti, vel eius Vicario, et ipsius licentia obtenta, possint pulsare campanas, seu pulsari facere pro mortuis, et ipsos mortuos libere in eorum Ecclesia sepellire, seu ecclesiasticæ tradere sepulturæ.

Et si prædicti Clerici, et Capitulum Andrien Ecclesiæ aliquid contra præmissa facerent, excommunicationis sententiam ipso facto, et quadraginta unciarum auri pænam incurrerent. In aliis vero circumstantiis supra dictis, quæ dictas consuetudines ordinaverant in ipso, et servari solverant ipsum Capitulum Andrien Ecclesiæ, et eius Clerus in sua firmitate, et suo robore permanerent. Et Dnũs Idem Vicarius Archiepiscopi supradicti per eamdem sentantiam requisivit, et ortatus est præfatum episcopum pro tempore existentem, ut cum supra his omnibus, et singulis requireretur, nullam committeret negligentiam, vel torporem in exequendo quid quid per hanc suam sententiam terminatur.

Quare pro parte ipsorum Capituli, et Clericorum Ecclesiæ S. Nicolai prædictæ fuit Nobis humiliter supplicatum, ut difinitivæ sententiæ, ac declarationi prædictis robur apostolicæ firmitatis adiicere de benignitate Apostolica dignaremur.

Nosque itaque huiusmodi supplicationibus inclinati, præmissa omnia rata, et grata, ac pro sufficienter expressis habentes, sententiam, et declarationem prædictas, et quæquunque inde sequuta authoritate Apostolica ex certa scientia, tenore præsentium confirmamus, et præsentis scripti patrocinio communimus supplentes omnes defectus, si qui forsan intervenerint eisdem de plenitudine Apostolicæ Potestatis.

Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostræ confirmationis, commonitionis, et suppletionis infringere, vel ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare præsumpserit, indignationem Omnipotentis Dei, et Beatorum Petri, et Pauli Apostolorum eius se noverit incursurum.

Datum Romæ apud S. Petrum Kalendis Novembris Pontificatus Nostri Anno XI° [2].


 

[traduzione]

Bonifacio IX, servo dei servi di Dio, a futura memoria dell'evento.

Affinché.

NOTE

[1] Le parentesi quadre indicano lettere non presenti per abbreviazione.
I puntini di sospensione (…) o ___ indicano lettere, parole o gruppi di parole di difficile lettura sul manoscritto, non solo molto antico ma anche non perfettamente riprodotto.
Il grassetto ed il corsivo non sono presenti nel testo originale.
 

[2] [Scrive il Pastore nel f.15r]
L’anno undicesimo di questo Pontificato cade propriamente nell’anno 1399 dell’era volgare: ma giusta la supputazione delle croniche, contato viene nel 1397.